W wyniku wad konstrukcyjnych, niedbałych procedur bezpieczeństwa i błędów ludzkich w elektrowni jądrowej w Czarnobylu, leżącej na północy Ukrainy, doszło do nagłego i ogromnego wzrostu mocy w rdzeniu reaktora, co doprowadziło do eksplozji i pożaru. Wybuch spowodował uwolnienie do środowiska ogromnej ilości substancji radioaktywnych.
Następstwa katastrofy były tragiczne. 31 pracowników elektrowni zginęło na miejscu w wyniku eksplozji.
Skala katastrofy stała się oczywista, gdy smuga radioaktywnego opadu rozprzestrzeniła się na całą Ukrainę, Białoruś i sąsiednie kraje, zanieczyszczając rozległe obszary toksycznym promieniowaniem.
Dyrektor generalny Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) Hans Blix i dyrektor wydziału bezpieczeństwa MAEA Maurice Rosen na konferencji prasowej na temat eksplozji w elektrowni jądrowej w Czarnobylu, Moskwa, 6 maja 1986 r.
Jednak nawet wtedy władze radzieckie lekceważyły skutki eksplozji. Dopiero po kilku dniach rząd ZSRR publicznie przyznał się do uwolnienia materiałów radioaktywnych na Europę.
Tragiczne skutki katastrofy
Skala katastrofy w Czarnobylu rosła z czasem. Stopniowo pojawiały się kolejne tragiczne konsekwencje środowiskowe i zdrowotne wybuchu w elektrowni jądrowej.
Opóźnienie w udostępnianiu informacji na temat katastrofy i wdrażaniu odpowiednich środków w celu ochrony ludzi spowodowało zwiększone narażenie na promieniowanie wielu osób, w tym pracowników zwanych likwidatorami, których zadaniem było zarządzanie następstwami katastrofy.
Mężczyzna ranny w wyniku wybuchu reaktora w elektrowni atomowej w Czarnobylu, 4 czerwca 1986 r.
Likwidatorzy musieli stawić czoła zagrażającym życiu warunkom i wysokiemu poziomowi narażenia na promieniowanie, w wyniku czego doświadczyli zarówno natychmiastowych, jak i długoterminowych problemów zdrowotnych.
Setki tysięcy ludzi, w tym pracownicy oczyszczalni i lokalni mieszkańcy, zostało zmuszonych do ewakuacji ze swoich domów, pozostawiając cały swój dobytek.
Jak pokazują bardzo rozbieżne szacunki, katastrofa w Czarnobylu wywołała u tysięcy osób ostrą chorobę popromienną i inne długoterminowe skutki zdrowotne. Realny zakres wpływu katastrofy może nigdy nie zostać w pełni ujawniony.
Po wybuchu wokół elektrowni stworzono tzw. strefę wykluczenia o zasięgu 30 km w każdą stronę od zakładu, aby ograniczyć narażenie ludzi na promieniowanie. Opustoszała strefa wyglądała jak miasta zamrożone w czasie.
Opuszczone budynki w Czarnobylu, kwiecień, 1990 r.
Uszkodzony reaktor został szybko zamknięty w dużym betonowym schronie. Nie był to jednak skuteczny środek na jego zabezpieczenie. Potrzebne było rozwiązanie długoterminowe, co doprowadziło do powstania w latach 90. międzynarodowego planu w celu zebrania pieniędzy na niezbędne prace naprawcze.
Ostatecznie doprowadziło to do budowy masywnego stalowo-betonowego sarkofagu, znanego jako Nowa Bezpieczna Powłoka, który został ukończony w 2019 r. Znajdują się w nim zarówno uszkodzony reaktor, jak i oryginalny betonowy schron.
Do dziś Czarnobyl wciąż pozostaje silnie zanieczyszczony i prawdopodobnie będzie stanowił zagrożenie dla środowiska i zdrowia przyszłych pokoleń.