Post – w takiej czy innej formie – towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Pomimo tego rozumiemy jego wpływ na organizm ludzki bardzo pobieżnie. Jest wiele poszlak mówiących, że post jest dobry dla zdrowia – ale bardzo mało twardych, popartych badaniami dowodów.
Teraz naukowcy z Queen Mary University of London i Norwegian School of Sports Sciences poczynili poważny krok na drodze do tego, żebyśmy lepiej zrozumieli, co się dzieje w ciele pozbawionym kompletnie pożywienia przez jakiś czas. Krótko mówiąc: na taki stan reaguje cały organizm (pamiętaj: zawsze przed rozpoczęciem postu należy skonsultować się z lekarzem).
Materiał archiwalny
Stan docelowy: ketoza
Kiedy organizmowi brakuje pożywienia, korzysta ze swoich rezerw. Początkowo metabolizowane są rezerwy glikogenu w wątrobie. Glikogen jest formą magazynowania glukozy i zapewnia organizmowi energię na okres od mniej więcej pół dnia do 24 godz. Potem jego zapasy się wyczerpują (glikogen w niewielkich ilościach znajduje się też w innych częściach ciała, ale główny magazyn to wątroba – red.).
Następnie ciało zaczyna spalać tłuszcz. Wątroba pozyskuje z tkanki tłuszczowej jako substytut glukozy tzw. ciała ketonowe. Ten stan metaboliczny nazywany jest ketozą.
Post nie tylko powoduje, że organizm rozkłada tłuszcze, ale także prowadzi do znaczących zmian w metabolizmie na poziomie molekularnym. To, jak organizm reaguje na dłuższe okresy bez jedzenia i jaki mają one wpływ na zdrowie – zarówno pozytywny, jak i negatywny – było wcześniej mało zbadane.
Nowe techniki analizy umożliwiły zespołowi kierowanemu przez Maika Pietznera zmierzenie poziomu 3 tys. różnych białek krążących we krwi. W ten sposób naukowcy mogli bardzo dokładnie przyjrzeć się wpływowi postu na ciało.
Prawie 6 kg w 7 dni
W badaniu wzięło udział 12 zdrowych osób – pięć kobiet i siedmiu mężczyzn. Przez okres siedmiu dni nie wolno im było spożywać żadnych pokarmów; pili tylko wodę. Zespół badawczy monitorował ich stan zdrowia. Ponadto rejestrowano zmiany poziomów różnych białek we krwi przed, w trakcie i po poście. Identyfikując białka zaangażowane w reakcje organizmu na post, naukowcy byli w stanie przewidzieć możliwe konsekwencje zdrowotne przedłużonego postu.
Uczestnicy badania przez tydzień mogli tylko pić wodę
Uczestnicy w ciągu tygodnia stracili średnio 5,7 kg; do zmniejszenia wagi przyczyniła się zarówno utrata tkanki tłuszczowej, jak i redukcja w innych tkankach (w tym mięśniowej). Co ważne, po trzech dniach od powrotu do jedzenia ich organizmy “odrobiły” straty w innych tkankach poza tłuszczową, ale ubytek w tłuszczu pozostał.
Po około trzech dniach postu nastąpiły znaczące zmiany w poziomach białek. Sugeruje to, że na brak pożywienia reaguje całe ciało. Naukowcy wykryli zmiany ilościowe w przypadku jednej trzeciej analizowanych protein (czyli ok. tysiąca). Co więcej, zmiany te były takie same u wszystkich badanych. Dla przykładu: zmienił się poziom białka zwanego SWAP70, które uważa się za czynnik ryzyka w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Autorzy badania uznali, że może to tłumaczyć łagodzenie bólu u pacjentów z tym schorzeniem podczas długotrwałego postu.
Na korzyści trzeba czekać trzy dni
– Po raz pierwszy mogliśmy zobaczyć, co dzieje się w całym ciele na poziomie molekularnym, gdy pościmy. Bezpieczny post jest skutecznym środkiem odchudzającym – powiedziała Claudia Langenberg z Queen Mary University. – Zwolennicy popularnych diet obejmujących post – tj. post przerywany – twierdzą, że przynoszą one korzyści zdrowotne wykraczające poza utratę wagi. Nasze wyniki dostarczają na to dowodów, ale były one widoczne dopiero po trzech dniach całkowitego ograniczenia kalorii – później niż dotychczas sądzono – dodała Langenberg.
Prawdopodobnie minie jeszcze trochę czasu, zanim post będzie dostępny na receptę, ale wyniki badania są ważnym kamieniem milowym w tej dziedzinie. Pietzner wyjaśnia w komunikacie prasowym: „Nasze odkrycia dostarczyły podstaw dla starożytnej wiedzy o tym, dlaczego post jest stosowany w przypadku niektórych chorób. Podczas gdy może on być pomocny w leczeniu niektórych chorób, to często nie jest stosowany”.
“Mamy nadzieję, że nasze odkrycie rzuci nieco światło na korzyści z postu, co będzie można wykorzystać do opracowania metod leczenia, z których skorzystają pacjenci” – podsumował Pietzner.