Od czasu pełnoskalowej inwazji Rosji w lutym 2022 r. USAID odegrała kluczową rolę w Ukrainie. Zapewniała jej niezbędne wsparcie w wielu sektorach, od bezpośredniej pomocy budżetowej po pomoc humanitarną, rozwój gospodarczy i naprawę podstawowej infrastruktury.
We wtorek 1 lipca sekretarz stanu Marco Rubio poinformował, że USAID oficjalnie zakończyła działalność. „Programy pomocy zagranicznej zgodne z polityką administracji i służące interesom Ameryki zostaną przejęte przez Departament Stanu” — ogłosił.
Rubio opisał nowe podejście jako „priorytetowe traktowanie handlu nad pomocą, możliwości nad zależnością i inwestycji nad wsparciem„.
Wysocy rangą urzędnicy Departamentu Stanu podczas briefingu dla dziennikarzy stwierdzili, że USAID była „nieudanym przedsięwzięciem”, które nie zmniejszyło zależności innych krajów od Stanów Zjednoczonych. Podkreślali, że inne narody będą musiały teraz podjąć bardziej zdecydowane działania.
— Chcemy zobaczyć więcej dwustronnego zaangażowania. Chcemy zobaczyć umowy handlowe, porozumienia o współpracy — powiedział jeden z urzędników, dodając, że administracja rozważa wprowadzenie nowych wskaźników, które pozwolą ocenić skuteczność pomocy świadczonej przez USA.
We wtorek Kyiv Post rozmawiał z dwoma byłymi wysokimi rangą urzędnikami USAID, którzy byli bezpośrednio zaangażowani w działania agencji w Ukrainie. Obaj otrzymali anonimowość, aby mogli swobodnie wypowiadać się na ten temat.
— Wszyscy w USAID byli gotowi do współpracy z administracją w celu ustalenia, jak mogłoby wyglądać wdrażanie programów w Ukrainie w zgodzie z polityką „America first” — podkreślił jeden z byłych pracowników.
Dalszy ciąg artykułu pod materiałem wideo
Urzędnicy poinformowali, że przedstawiciele USAID z Biura Inicjatyw Przejściowych spotkali się z 120-osobowym zespołem agencji w Ukrainie i omówili niektóre pomysły przedstawione przez administrację. Dotyczyły one m.in. wsparcia dla umowy w sprawie wydobycia minerałów, czy pomocy w stworzeniu warunków dla pokoju.
— Zawsze staraliśmy się dostarczać najbardziej aktualne informacje. Byliśmy jedyną instytucją, która mogła realnie reagować na takie wydarzenia, jak wybuch tamy w Kachowce czy wyzwolenie Chersonia i Charkowa — dodał inny były pracownik agencji.
— Dzięki działaniom w terenie, pod szyldem USAID Ukraińcy i ukraińscy urzędnicy państwowi wiedzieli, że mają w USA niezawodnego partnera — podkreślili.
Według analizy przeprowadzonej przez niezależną organizację non-profit ACAPS od czasu rosyjskiej inwazji w 2022 r. rząd USA przekazał Ukrainie ponad 30 mld dol. (108 mld 270 mln zł) bezpośredniego wsparcia budżetowego za pośrednictwem USAID i powiązanych z nią mechanizmów, aby pomóc w utrzymaniu funkcjonowania rządu i usług publicznych.
Demonstracja przeciwko planom likwidacji USAID przed Kapitolem w Waszyngtonie, 5 lutego 2025 r.Annabelle Gordon / PAP
Pomoc humanitarna USAID dla Ukrainy przekroczyła 3 mld dol. (10 mld 827 mln zł) w latach 2022–2024, pokrywając około 30 proc. kosztów pomocy humanitarnej tego kraju. Pod koniec 2024 r. USAID zarządzało 39 aktywnymi programami w Ukrainie o łącznym budżecie 4,28 mld dol. (15 mld 447 mln zł).
„Departament Stanu nie ma żadnego planu”
Chociaż nie było do końca jasne, ile z tych programów będzie mogło być kontynuowanych, wysoki rangą urzędnik Departamentu Stanu odrzucił we wtorek krytykę, że działania administracji Trumpa mogą doprowadzić do ich znacznego ograniczenia. Jego zdaniem „wiele działań ratujących życie będzie kontynuowanych i staną się bardziej efektywne”.
Stwierdził również, że nie przewiduje się „luki operacyjnej” w związku z zamknięciem USAID, zaznaczając, że „część personelu z agencji i innych miejsc” została zatrudniona w Departamencie Stanu.
Źródła, z którymi rozmawiał Kyiv Post, nie zgodziły się z tą opinią. Według byłych urzędników istnieje kilka kontraktów dotyczących Ukrainy, które zostały „przeniesione do Departamentu Stanu”, ale nie ma żadnych mechanizmów prawnych umożliwiających ich rzeczywiste wykonanie.
— Sądzę, że około sześciu do siedmiu osób z ukraińskiego oddziału USAID przeszło do Departamentu Stanu i zostało zatrudnionych w trybie ekspresowym. Nabór rozpoczął się w piątek wieczorem, a zgłoszenia należało składać do południa w poniedziałek — powiedział Kyiv Post jeden z byłych urzędników. Dodał, że „osoby, które złożyły podania, to ludzie zaangażowani w walkę o utrzymanie tego, co pozostało z pomocy zagranicznej w Ukrainie”.
— To kilka programów dotyczących zdrowia, energii i cyberbezpieczeństwa — powiedział inny były urzędnik, zapytany o pozostałe programy pomocy USA w Ukrainie.
Jeśli chodzi o faktyczną realizację tych umów, byli urzędnicy twierdzą, że Departament Stanu „nie ma żadnego planu„. — Nie było żadnych realnych możliwości omówienia polityki i strategii „America first” w Ukrainie — powiedział jeden z byłych urzędników, podkreślając, że będzie bardzo zaskoczony, „jeśli te umowy dotrą do końca roku”.
— Najbardziej obawiamy się, że bez pracowników mających kontakty w Ukrainie Departament Stanu i administracja Trumpa będą próbowały podejmować decyzje za Ukrainę, a nie razem z Ukrainą. W naturalny sposób doprowadzi to do rozpadu relacji z naszym najprawdopodobniej najsilniejszym sojusznikiem w Europie Wschodniej i niezawodnym partnerem w walce o demokrację i ochronę naszych wspólnych wartości — podsumowali urzędnicy.