380 lat temu, 24 XI 1644 r., ustawiono figurę króla na kolumnie Zygmunta III Wazy w Warszawie.
Pomysłodawcą i fundatorem pomnika był król Władysław IV Waza.
Projekt wywołał konflikt Władysława IV z nuncjuszem Mariem Filonardim.
Największe protesty nuncjusza wzbudziło umieszczenie na kolumnie posągu króla (osoby świeckiej). Zgodnie z tradycją tego rodzaju wywyższenie było bowiem dotąd zarezerwowane dla Matki Boskiej, Chrystusa i świętych.
W momencie ukończenia budowy i uroczystego odsłonięcia była pierwszym nowożytnym pomnikiem w Europie przedstawiającym osobę świecką na kolumnie.
Pomnik składa się z ustawionej na cokole granitowej 22-metrowej, gładkiej kolumny o porządku korynckim, na której zwieńczeniu, na małym cokole przerwanym dodatkowym belkowaniem, znajduje się odlana z brązu figura króla. Statua przedstawia monarchę w zbroi, z orderem Złotego Runa na piersiach, w koronacyjnym płaszczu, zamkniętej koronie na głowie, z szablą w prawej dłoni i dużym krzyżem łacińskim w lekko zgiętej lewej. Na cokole z każdej strony umieszczono spiżowe tablice z łacińskimi napisami majuskułą.
Do realizacji monumentu upamiętniającego ojca Władysław IV Waza zatrudnił jednych z najbardziej znanych artystów oraz rzemieślników. Rozplanowanie urbanistyczne powierzono przybyłemu z Rzymu królewskiemu architektowi Agostinowi Locciemu starszemu. Ostateczny kształt nadał pomnikowi noszący na początku panowania Władysława IV miano „drugiego architekta królewskiego”, Constantine Tencalla, a rzeźbę króla Zygmunta wykonał boloński rzeźbiarz Clemente Molli. Odlaniem tablic na cokole oraz samej statuy zajął się warszawski giser Daniel Tym.
W 1711 roku zachwycony kolumną car Piotr I Wielki uzyskał ją w darze od Augusta II Sasa, szczęśliwie jednak z przyczyn technicznych nie udało się jej przewieźć do Rosji.
Kolumna Zygmunta stojąca w sercu Starego Miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie Zamku Królewskiego, jest wyjątkowym pomnikiem o rozbudowanym programie ideowym i politycznym. Do czasu odsłonięcia w 1810 roku napoleońskiej kolumny na paryskim placu Vendôme, była jedyną świecką kolumną na terenie Europy.
Trzon kolumny wykonano z jednego bloku zlepieńca zygmuntowskiego pochodzącego z kamieniołomu w Czerwonej Górze. Materiał odznaczał się strukturą zlepieńcową, z charakterystycznym wzorem „salcesonowym”. Z czasem ten gatunek zaczęto nazywać „Zygmuntówką”.
Kolumnę przetransportowano do Warszawy Wisłą.
Z przystani została przetoczona, prawdopodobnie ul. Mostową, i dalej wzdłuż murów obronnych na plac, w ciągu jednego dnia przez około 300 osób.
Dziś orygimnał Wspierało ich 200 żołnierzy z gwardii królewskiej.
Pomnik został zniszczony podczas powstania warszawskiego, w nocy z 1 na 2 września 1944.
Projekt odbudowy kolumny opracował Stanisław Żaryn.
Brakujące części odlewu uzupełniła firma Braci Łopieńskich według projektu rzeźbiarskiego Józefa Gazego, a prace kamieniarskie wykonało przedsiębiorstwo J. Fedorowicza.
Nowy trzon kolumny został wykonany z granitu strzegomskiego, pozyskanego latem 1948. Został on przywieziony do Warszawy koleją w październiku 1948, a prace nad jego obróbką trwały do marca 1949. Szlifowanie trzonu kolumny odbywało się w specjalnym baraku na Krakowskim Przedmieściu.
Dwa pierwsze trzony kolumny są eksponowane przy Zamku Królewskim od strony Trasy W-Z.
